Sprawy karne / Dobrowolne poddanie się karze
Dobrowolne poddanie się karze należy do tzw. trybów konsensualnych, których istota polega na wydaniu przez sąd wyroku skazującego o treści „uzgodnionej” przez wszystkie strony procesu. Zaletą omawianej instytucji jest przede wszystkim możliwość uniknięcia postępowania dowodowego i związanych z nim dolegliwości – stresu, a nieraz także konieczności poddawania się przez oskarżonego środkom zapobiegawczym (np. tymczasowemu aresztowaniu).
Przesłanki dobrowolnego poddania się karze
Możliwość dobrowolnego poddania się karze wymaga spełnienia określonych przesłanek, wymienionych w art. 387 kodeksu postępowania karnego. Zgodnie z tym przepisem, do chwili zakończenia pierwszego przesłuchania wszystkich oskarżonych na rozprawie głównej oskarżony może złożyć wniosek o wydanie wyroku skazującego i wymierzenie mu określonej kary lub środka karnego, orzeczenie przepadku lub środka kompensacyjnego bez przeprowadzania postępowania dowodowego, jeżeli:
-
zarzucono mu przestępstwo zagrożone karą nieprzekraczającą 15 lat pozbawienia wolności;
-
nie zakończyło się pierwsze przesłuchanie wszystkich oskarżonych na rozprawie głównej.
Oprócz kary, środków karnych, przepadku i środków kompensacyjnych, wniosek może także zawierać uzgodnienia dotyczące kosztów procesu.
Aby wniosek o dobrowolne poddanie się karze został uwzględniony przez sąd, a tym samym – aby zapadł wyrok zgodny z treścią wniosku – konieczne jest spełnienie następujących warunków:
-
okoliczności popełnienia przestępstwa i wina oskarżonego nie budzą wątpliwości (przy czym należy wskazać, że z formalnego punktu widzenia, nie jest wymagane przyznanie się przez oskarżonego do winy. Jednocześnie nie ulega wątpliwości, że zaprzeczanie przez oskarżonego stawianym mu zarzutom może zaciemniać obraz sprawy, a w konsekwencji – powodować wątpliwości, stojące na przeszkodzie uwzględnieniu wniosku o dobrowolne poddanie się karze);
-
cele postępowania zostaną osiągnięte mimo nieprzeprowadzenia rozprawy w całości;
-
uwzględnieniu wniosku nie sprzeciwia się prokurator oraz pokrzywdzony, należycie powiadomiony o terminie rozprawy oraz pouczony o możliwości złożenia przez oskarżonego wniosku o dobrowolne poddanie się karze.
Uwaga! Sąd może uzależnić uwzględnienie wniosku od dokonania w nim zaproponowanych przez siebie zmian.
O czym należy pamiętać przy dobrowolnym poddawaniu się karze?
Przede wszystkim należy pamiętać, że odrzucenie propozycji dobrowolnego poddania się karze, złożonej przez policjanta lub prokuratora na etapie postępowania przygotowawczego, nie powoduje dla oskarżonego żadnych negatywnych konsekwencji – oskarżony ma czas na podjęcie decyzji o dobrowolnym poddaniu się karze aż do momentu zakończenia pierwszego przesłuchania wszystkich oskarżonych na rozprawie głównej. Jeżeli oskarżony jest tylko jeden, termin na dobrowolne poddanie się karze upływa wraz z zakończeniem jego przesłuchania przed sądem.
Warto również zaznaczyć, że uzgodnienia w ramach dobrowolnego poddania się karze mogą, lecz nie muszą uwzględniać kosztów procesu. Jeżeli więc ustalenia dotyczą jedynie wymiaru kary (np. wysokości grzywny), oskarżony powinien liczyć się z tym, że poza uzgodnioną karą zostanie również obciążony kosztami postępowania, które nie raz przewyższają wysokość kary.
Co więcej, podobnie jak w przypadku innego konsensualnego trybu – skazania bez rozprawy – istnieją ograniczenia w możliwości zaskarżania wyroku skazującego, wydanego w trybie dobrowolnego poddania się karze. Zgodnie z art. 447 § 5 kpk, wykluczona jest możliwość podnoszenia zarzutów błędu w ustaleniach faktycznych, rażącej niewspółmierności kary, a także zarzutów dotyczących treści zawartego porozumienia.
Należy także pamiętać, że jeżeli oskarżony, który rozważa złożenie wniosku o dobrowolne poddanie się karze, nie ma obrońcy z wyboru, sąd na jego wniosek może wyznaczyć mu obrońcę z urzędu.
Czym różni się dobrowolne poddanie się karze od skazania bez rozprawy?
Obie wymienione instytucje pozwalają na uniknięcie postępowania dowodowego, przyspieszając w ten sposób postępowanie, a nadto gwarantują oskarżonemu realny wpływ na wymiar orzeczonej wobec niego kary. Pomiędzy dobrowolnym poddaniem się karze (art. 387 kpk) a skazaniem bez rozprawy (art. 335 kpk) zachodzą jednak istotne różnice, w szczególności:
-
wniosek o skazanie bez rozprawy kieruje do sądu prokurator, zaś dobrowolne poddanie się karze następuje wyłącznie z inicjatywy oskarżonego;
-
zgodę na skierowanie przez prokuratora wniosku o skazanie bez rozprawy oskarżony może wyrazić jedynie na etapie postępowania przygotowawczego, natomiast wniosek o dobrowolne poddanie się karze oskarżony składa na rozprawie, do momentu zakończenia pierwszego przesłuchania wszystkich oskarżonych;
-
skazanie bez rozprawy jest możliwe tylko wtedy, gdy oskarżonemu zarzucany jest występek, zaś dobrowolne poddanie się karze może nastąpić także w przypadku zarzucania oskarżonemu niektórych zbrodni (tj. takich, w których górna granica ustawowego zagrożenia nie przekracza 15 lat pozbawienia wolności).
Czy można złożyć wniosek o dobrowolne poddanie się każe przed rozpoczęciem rozprawy?
Tak – taką możliwość przewiduje art. 338a kodeksu postępowania karnego. Jeżeli oskarżonemu zarzucane jest przestępstwo zagrożone karą nieprzekraczającą 15 lat pozbawienia wolności, oskarżony może złożyć stosowny wniosek jeszcze przed doręczeniem mu zawiadomienia o terminie rozprawy. Wówczas, zamiast wyznaczania rozprawy, prezes sądu może skierować sprawę na posiedzenie, jeżeli uzna, że cele postępowania się temu nie sprzeciwiają. O posiedzeniu zawiadamia się strony postępowania oraz pokrzywdzonego, przesyłając im odpis wniosku.